Bắc Ninh, danh thơm muôn thuở còn truyền

Ngược về ngọn nguồn lịch sử, từ khoảng 4000 năm về trước, khi mực nước biển rút dần để lại một vùng châu thổ sông Hồng màu mỡ, những người Việt cổ đầu tiên đã đến khai phá, lập ấp, lập làng ở Bắc Ninh mà theo cách định danh của các nhà khảo cổ học, đó chính là cư dân của văn hóa Phùng Nguyên, Đông Sơn...

Nguồn sử liệu cho biết, từ đầu thời kỳ Bắc thuộc trở về trước, Bắc Ninh đã là một trung tâm đông dân, giàu có. Vùng Dâu - Luy Lâu từng là trung tâm chính trị, kinh tế - thương mại, văn hoá - tôn giáo lớn và cổ xưa nhất của Việt Nam. Đây cũng là nơi đầu tiên Phật giáo Ấn Độ du nhập vào Việt Nam, trở thành trung tâm Phật giáo lớn nhất cả nước. Bắc Ninh còn là quê hương của Vương triều Lý vàng son hưng thịnh góp công khai mở nền văn minh Đại Việt.

Trong dòng chảy của nền văn minh sông Hồng, Bắc Ninh do được bồi tụ phù sa bởi nhiều con sông lớn nên đất đai màu mỡ, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, lại có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, thuận tiện trong giao lưu kinh tế, văn hoá với các vùng miền cả nước. Vì thế, Bắc Ninh đã hấp dẫn người dân mọi miền tới làm ăn sinh sống, trở thành miền quê trù phú, kinh tế phát triển vào bậc nhất trong “tứ trấn” của Thăng Long xưa. Nơi đây dày đặc các di tích chùa tháp, đình đền, lăng tẩm được xây dựng qua nhiều triều đại phong kiến, trở thành những danh thắng lịch sử giá trị, là nơi tham quan của khách thập phương.

Cũng chính bởi có cuộc sống sung túc, thanh nhàn, phong lưu nên cư dân Bắc Ninh - Kinh Bắc mới sáng tạo ra nhiều lễ hội và các loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian đặc sắc, những làn điệu dân ca, dân vũ, làng nghề thủ công truyền thống khiến người đời cứ mãi tấm tắc ngưỡng mộ.

Mạch nguồn văn hóa kết đọng từ ngàn đời ấy đã thấm lặn vào trong nếp ăn ở, nếp tư duy, ứng xử và đời sống sinh hoạt vật chất, tinh thần của các thế hệ. Từ đó kết tinh thành giá trị nổi bật của người Bắc Ninh - Kinh Bắc với: cốt cách nho nhã, thanh cao trong tư duy, tình cảm, tâm hồn; với vẻ đẹp lịch lãm, đằm thắm, nghĩa tình trong giao tiếp ứng xử.

Tự hào thừa hưởng kho báu di sản văn hóa vật thể và phi vật thể vô giá, người Bắc Ninh hôm nay không chỉ nỗ lực bảo vệ, gìn giữ di sản của tiền nhân mà còn luôn sáng tạo, thăng hoa để nhân lên giá trị mới, tạo nguồn động lực mạnh mẽ cho quê hương bứt phá, tự tin, bản lĩnh trong dòng chảy hội nhập quốc tế.

Cùng chiều dài lịch sử, những di tích được bảo giữ trường tồn trong lòng Bắc Ninh nay đã trở thành những điểm đến tạo dấu ấn nổi bật của văn hóa Kinh Bắc. Đó là lăng và đền thờ Thủy tổ dân tộc Kinh Dương Vương; là chùa Dâu - chốn tổ đình của dòng thiền Phật giáo Việt Nam; là Đền Đô nơi thờ các bậc tiên vương triều Lý; là chiến tuyến Như Nguyệt mà bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên “Nam quốc sơn hà” vẫn vang vọng khắp non sông từ ngàn đời...

Nhiều di sản được nâng tầm thế giới, minh chứng cho sự trường tồn bất biến của các giá trị văn hóa. Nổi bật là 4 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh gồm: Dân ca Quan họ, Ca trù, Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, Nghi lễ và Trò chơi kéo co làng Hữu Chấp. Trong đó, Dân ca Quan họ Bắc Ninh - Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại đã đạt tới trình độ cao, hoàn chỉnh cả âm nhạc, lời ca và hình thức trình diễn, tạo sắc thái độc đáo riêng của văn hóa Kinh Bắc.

Vẻ đẹp miền Quan họ với sự bứt phá năng động ngày càng được bạn bè trong nước và quốc tế biết đến. Hiện tại, đến bất cứ đâu trên quê hương Bắc Ninh cũng cảm nhận thấy sự đổi thay qua mỗi nếp nhà, đường làng, ngõ phố. Các giá trị văn hóa truyền thống và hiện đại đan xen hòa hợp. Phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh lan tỏa sâu rộng, ghi dấu đậm nét qua hệ thống thiết chế văn hóa hiện đại, đồng bộ từ tỉnh đến cơ sở. Đặc biệt, người dân Bắc Ninh luôn ý thức giữa niềm tự hào và trách nhiệm, bảo ban nhau trân trọng nền nếp gia phong, giữ gìn phẩm chất, cốt cách của người Kinh Bắc, sống có nghĩa có tình, đoàn kết, tương trợ nhau trong mọi hoàn cảnh.

Sau 191 năm lập tỉnh từ nền móng vững chắc của lịch sử, văn hóa hàng nghìn năm, người dân Bắc Ninh các thế hệ không ngừng sáng tạo, xây dựng quê hương phát triển rạng rỡ, xứng với danh thơm miền văn hiến. Thời gian qua đi, những di tích đền đài, chùa tháp sẽ càng thêm cổ kính, rêu phong, những giá trị văn hóa của vùng đất vùng người Bắc Ninh - Kinh Bắc sẽ vẫn mãi thơm hương và tiếp tục được phát huy trường tồn trong thời đại mới.